Vanaf 1830 hebben meer dan 16.000 verpleegden (bedelaars, landlopers en andere paupers) hier hun laatste rustplaats gevonden; de ogenschijnlijk lege, ongebruikte velden zijn dat niet. Veenhuizen had drie gestichten, de begraafplaats wordt in de volksmond het Vierde Gesticht genoemd. Het is nog steeds in gebruik als begraafplaats. Vrijwilligers zijn aanwezig voor het geven van interessante informatie en, bij goed weer, het doen van onderhoudswerkzaamheden. In het lijkenhuisje is een expositie.

Tijdens de Open Monumentendag is de begraafplaats open voor bezichtiging van
10.00 tot 16.00 uur. Er zijn vrijwilligers aanwezig voor het geven van uitleg en in het lijkenhuisje is een expositie.

Veenhuizen kende eerder drie “gestichten”. De begraafplaats is ook wel bekend als het vierde gesticht.

De oorsprong van het huidige gevangenisdorp Veenhuizen gaat bijna twee eeuwen terug. In 1823 begon de Maatschappij van Weldadigheid hier met de opvang en heropvoeding van weeskinderen, arme huisgezinnen, weduwen en bedelaars. Zij werden gehuisvest in drie “gestichten”. In elk gesticht was plaats voor ongeveer 1.200 personen.

Het idee achter de Maatschappij van Weldadigheid was van generaal Johannes van de Bosch (1780-1844). Hij wilde iets doen aan het steeds maar groeiende probleem van de armoede, met name in de grote steden van Nederland. De Napoleontische tijd had in heel Europa diepe sporen achtergelaten. In Amsterdam leefde in 1805 de helft van de bevolking op een of andere manier van de bedeling. Hele generaties groeide hiermee op en gingen het als een normale manier van leven zien. De generaal bracht zijn ideeën op het onbevolkte platteland van Drenthe in de praktijk.

Tijdens de eerste jaren van de gestichten was er in Veenhuizen geen begraafplaats. Veenhuizen maakte toen deel uit van de gemeente Norg en de overledenen werden daarom in Norg begraven. In 1826 werden er bij de nieuwgebouwde kerken begraafplaatsen aangelegd. Deze bleken echter ongeschikt vanwege de te hoge grondwaterstand. Rond 1830 werd de huidige begraafplaats aangelegd, die tot op de dag van vandaag in gebruik is. Er liggen ruim 16.000 mensen begraven en de begraafplaats is inmiddels Rijksmonument.

Het Comité Begraafplaats Veenhuizen werd opgericht op 5 april 1995. De initiatiefnemers waren bezorgd over de steeds slechtere staat van onderhoud van met name de oude graven.

Een grote groep vrijwilligers maakt sindsdien de graven schoon, wiedt onkruid, restaureert
graftrommels en grafmonumenten. De vrijwilligers gebruiken het lijkenhuisje nu deels als
expositieruimte.