Fotograaf: Han van der Lans
Monument

Bronkhorst Kapelstraat 2 De Kapel

Adres

Kapelstraat 2, Bronkhorst

In het kort

  • Bronkhorst heeft vele monumenten
  • Het stadje is een museum op zich
  • Op de kasteelheuvel is de geschiedenis van het stadje te zien

Achtergrondinformatie uitklap icoon

De Kapel staat in het centrum van het wonderschone stadje Bronkhorst.
De kapel heeft een turbulente geschiedenis, dat lees je hieronder.

Op zondag loopt er een gids van de OMDB rond die je graag alles vertelt over haar stadje!

Het Hoge Huis kun je niet missen en beklim de kasteelheuvel. Hier lees je de geschiedenis van het stadje op bronzen plaquettes.
Loop dan naar het blinkende gemaal op de dijk om te genieten van kunst en het uitzicht over de uiterwaarden met de IJssel in de verte.

De kapel ligt aan de Kapelstraat en het Gijsbertplein 1344 in Bronkhorst, dat sinds 1482 stadsrechten bezit. In de kapel vinden thans regelmatig culturele activiteiten plaats. Ook is de kapel een gewilde trouwlocatie.
De kapel wordt voor het eerst genoemd in een akte van 24 april 1344. Gijsbrecht van Bronckhorst, de vijfde Heer van die naam, en zijn echtgenote Catharina van Leefdeal, wijdden de kapel aan de Heilige Maagd Maria en Sint Maarten.
In de akte is sprake van een ‘opnieuw gestichte kapel’, waaruit blijkt dat het kapelletje al een voorganger moet hebben gehad op of nabij het kasteel Bronckhorst.
De pastoor van de parochie Steenderen gaf in 1360 toestemming tot de bouw van een grotere kapel onder voorwaarde dat de rechten van de parochiekerk zouden worden gehandhaafd. In 1633 woedde een stadsbrand in Bronkhorst. De kapel werd beschadigd en in 1636 hersteld.
In de 18de eeuw raakte het kapelletje in verval. Er werd niet meer ‘gekerkt’ en het is zelfs even gebruikt als pakhuis. In 1834 verbouwde men het gebouwtje tot school, met het plein met de drie lindebomen als schoolplein, omdat het schooltje van Derk Hendrik Seesink aan zijn woonhuis (Uilenhoek 1) te klein was geworden voor zijn vijftig leerlingen. Dominee A.M. Nortier pleitte in 1954 de school weer opnieuw te gebruiken voor godsdienstoefeningen en tevens te gebruiken als een soort dorpshuis. De restauratie begon in 1960 en op 2 maart 1962 wordt de gerestaureerde kapel door het gemeentebestuur in gebruik overgedragen aan de Hervormde Gemeente Steenderen. Vanaf dat moment is het gebouw in gebruik voor diensten en exposities.
Het is een eenbeukig bakstenen kerkje van oorsprong uit 1344, met een driezijdige sluiting, steunberen en een gedrukt spitsboogvenster. Aan de westzijde bevindt zich een uitbouw die als toegangsportaal dienst doet. Waarschijnlijk is het schip in steen overwelfd geweest en was aan de noordzijde een zijbeuk aanwezig.
De kap en het klokkentorentje zijn gebouwd na de stadsbrand van 1633. In de dakruiter bevindt zich een klok (1658) van een anonieme gieter met een diameter van 45 centimeter.
In de kapel staat een 18e eeuws kabinetorgel, afkomstig uit de nalatenschap van de Zelhemse familie Ermeling.
Er zijn drie bijzondere wapenborden in de kapel. Een memoriebord boven de toegangsdeur, die geschonken werd door ir. W.J.H. graaf van Limburg Stirum om de stichting van de kapel in 1344 door Gijsbert V van Bronckhorst te herdenken.
Dit memoriebord, waarop in rood veld een zilveren leeuw staat afgebeeld, gewapend en gekroond van goud, ter ere van Joost de laatste heer van Bronkhorst die in 1533 de graventitel ontving. De wapenborden links en rechts naast de deur stellen resp. de wapens voor van Joost, graaf van Limburg Stirum, heer van Bronkhorst, Wisch en Borculo (1583-1621) en zijn echtgenote Maria, gravin van Holstein- SchauenburgSternenberg, vrouwe van Gemen. In zijn gevierdeelde wapen staat in het eerste en derde kwartier de leeuw van Limburg, in het tweede en vierde kwartier de leeuw van Bronkhorst. In het hartschild, het wapen van Wisch, twee boven elkaar gaande leeuwen. De helmtekens hebben betrekking op Limburg (een leeuw in een pauwenspiegel), Wisch (twee paardenbenen) en Bronkhorst (twee leeuwenklauwen die ieder een bol omklemmen). Beide schilden zijn in 1963 in bruikleen afgestaan door Mej. C.A. Metelerkamp uit Brummen.
Het oude vaandel van de Schutterij Eendracht van Bronkhorst vond hier ook een plaats, net als het schild dat herinnert aan het feit dat in 1982 het 500 jaar geleden was dat Bronkhorst in 1482 stadsrechten kreeg uit handen van Gijsbert V van Bronckhorst.
Via de mooie houten spiltrap links in de hoek kon de koster op de kapelzolder komen om twee maal per dag de klokken te luiden. Op de ankerbalken van het plafond zijn allemaal verschillende motieven aangebracht.
Lange tijd werden de belangrijke inwoners van Bronkhorst in de kapel begraven. Van enkele personen zijn de namen bekend, o.a. Gerhard Sanderus, richter te Bronkhorst, begraven 6 december 1784 tot en met Willem van Londen, overleden 10 juli 1818. Voor de andere inwoners werd een plaatsje op het omringende kerkhof gevonden. Het begraven in kerken werd m.i.v. 1 januari 1829 verboden.
De kapel, die tot 1960 zeer verwaarloosd was, behoefde hoognodig een grondige restauratie. Dankzij dr. J.H. van Heek van Huis Bergh en mr. A. Staring van de Wildenborch in Vorden en de toenmalige burgemeester en wethouder, kwamen fondsen vrij voor de restauratie. Architect Heineman te Velp en aannemer Hulshof te Steenderen voerden deze restauratie in 1962 en volgende jaren uit op basis van een oude tekening van Jan de Beyer uit 1742. De kapel is in 2011 overgedragen aan de SOGK.
Bron: Brochure Open Monumentendag Bronckhorst 2016

Wist je dat?

Bijna alle panden in stadje Bronkhorst monument zijn.

Deel dit monument

Adres

Kapelstraat 2, Bronkhorst

In het kort

  • Bronkhorst heeft vele monumenten
  • Het stadje is een museum op zich
  • Op de kasteelheuvel is de geschiedenis van het stadje te zien

Openingstijden

Bezoek de website voor meer informatie over openingstijden

Achtergrondinformatie

Type monument:
Religieus erfgoed
Oorspronkelijke functie:
Kapel
Bouwperiode:
14e eeuw
Huidige functie:
Expositie ruimte
Monument status:
Rijksmonument
bekijk alle monumenten in
Bronkhorst