Het koepelcomplex is ontworpen door architect Willem Cornelis Metzelaar, die met zijn vader J.W. Metzelaar rond 1890 ook de koepelgevangenissen in Breda en Arnhem heeft ontworpen. Aanleiding tot deze plotselinge aandacht voor nieuwe gevangeniscomplexen is de Gestichtenwet uit 1884 waarin werd bepaald dat er voortaan nog maar twee typen gevangenis toegestaan waren, namelijk een Huis van bewaring en een Strafgevangenis. De koepel werkte als een ‘panopticon’, net als het pantheon in Rome, waarbij als belangrijkste voordelen het efficiënte toezicht werden genoemd en het feit dat gedetineerden onderling minder contact konden hebben. Het was duurder om te bouwen, maar de exploitatiekosten zouden op termijn lager zijn. Vanuit het oogpunt van financiële duurzaamheid werd dus gekozen voor dit type gevangenis.

Na tijden van leegstand is de Koepelgevangenis volledig verbouwd. Veel oorspronkelijke details zijn daarbij bewaard gebleven. Het gebouw is dankzij allerlei ingrepen heel duurzaam. In de Koepel vind je nu o.a. een bioscoop, horeca, kantoorruimte en werkplekken. Een universitaire campus is nog in ontwikkeling.