De Sint-Nicolaaskerk dateert uit de 13e eeuw. De huidige torenspits werd, na het instorten van de vorige spits in 1631, geplaatst op initiatief van Rutger van den Boetzelaer, bewoner van de havezate Batinge en drost van Drenthe. Dwingeloo had in 1923 haar eigen ‘Notre Dame’; in 2023 is het 100 jaar geleden dat er een grote brand woedde in Dwingeloo waarbij negen boerderijen, een logement, de synagoge en de Nicolaaskerk in vlammen opgingen en totaal werden verwoest. De Nicolaaskerk is volledig in oude luister hersteld. Om dit te herdenken is er in de Nicolaaskerk een tentoonstelling ingericht welke ook op Open Monumentendag nog is te zien.

Aan de bouw van de Sint Nicolaaskerk in Dwingeloo is de sage verbonden van de juffer van Batinge. Deze juffer reed tijdens de bouw van de kerk elke dag voorbij, omdat ze een oogje had op de bouwmeester van de kerk. Deze bouwmeester was niet ongevoelig voor haar schoonheid en raakte dermate van de wijs, dat hij zijn werk niet meer naar behoren kon verrichten. Door ingrijpen van de drost van Drenthe en haar vader, de heer van Batinge, werd de juffer op reis gestuurd, maar niet nadat zij haar geliefde had verteld welke vorm de torenspits van de nieuwe kerk volgens haar moest krijgen.

De bouwmeester wist daarop haar droombeeld te verwezenlijken. Dit is de reden voor de afwijkende bouwstijl. Na voltooiing van de kerk zouden beiden alsnog getrouwd zijn. Bijzonder aan de kerkspits is de vorm, namelijk de vorm van een bloembol, ui of op zijn Drents ‘Siepel’. Het is de enige torenspits met een ‘Siepel’ in Drenthe. De kerk en de toren zijn in 2022 omvangrijk gerestaureerd en is de kerk met respect voor haar geschiedenis, verduurzaamd. Voorafgaande aan de restauratie werd een uitvoerig bouwhistorisch onderzoek uitgevoerd waaruit blijkt dat deze bijzondere kerk ruim 200 jaar ouder is dan voorheen werd aangenomen!