Comité Zoetermeer

Het thema voor de Open Monumentendag wordt ieder jaar op Europees niveau vastgesteld. Dit jaar is dat Living Heritage, omdat twintig jaar geleden het Unesco Verdrag ter Bescherming van Immaterieel Erfgoed werd opgesteld. Living Heritage is letterlijk vertaald levend erfgoed. In Nederland is de term ‘immaterieel erfgoed’ meer gebruikelijk. Maar voor de uitvoering van deze Open Monumentendag gebruiken wij de term ‘levend erfgoed’ onder het motto ‘Als monumenten konden praten’.

Immaterieel erfgoed
Immaterieel erfgoed bestaat uit tradities, rituelen, gebruiken en ambachten die mensen niet verloren willen laten gaan en die ze willen doorgeven aan volgende generaties. Immaterieel erfgoed omvat vijf domeinen:

1. Festiviteiten, rituelen en sociale praktijken;
2. Uitvoerende kunsten;
3. Spreken, zingen en vertellen;
4. Traditioneel vakmanschap en ambachten;
5. Kennis en gebruiken rond natuur en universum.

De bescherming van immaterieel erfgoed vraagt om een heel andere aanpak dan die bij materieel erfgoed zoals gebouwen, kunst of documenten. In het Unesco-verdrag is afgesproken dat landen een lijst bijhouden van immaterieel erfgoed op het eigen grondgebied. Voor het erfgoed dat op de lijst staat, wordt door de gemeenschap een plan gemaakt om het vitaal te houden. Vanuit de landenlijst wordt erfgoed aangedragen voor plaatsing op een internationale lijst van het UNESCO-verdrag. Op die lijst staan voor Nederland het beroep van molenaar, het corso en de valkerij.

Bij immaterieel erfgoed betekent ‘beschermen’ het levend houden en kennis en vaardigheden doorgeven aan toekomstige generaties. Deze Open Monumentendag draagt daaraan bij. U kunt een groot aantal locaties bezoeken ieder met een eigen kijk op immaterieel erfgoed. Soms zijn de locaties daar rechtstreeks mee verbonden, zoals molen De Hoop met het ambacht van molenaar. Soms vormt het gebouw of gebied de achtergrond voor het immaterieel erfgoed, zoals een optreden of expositie. Vrijwel alle vormen van immaterieel erfgoed komen op deze Open Monumentendag aan de orde.

Als monumenten konden praten
Elk monument, gebouw of plek heeft zijn eigen verhaal. Dit jaar is er in het programma daarom extra aandacht voor de verhalen en tradities van Zoetermeer en haar inwoners. In de verschillende kerken zijn er rondleidingen, exposities, muziek en vertellingen vanuit de traditie van de betreffende kerk. Een bijzonder optreden is dat van Cantiamo, het Zoetermeers operettegezelschap, dat zich laat horen in de Oude Kerk. Bij watertoren De Tien Gemeenten worden verhalen over het gebouw verteld.

Het verenigingsleven behoort ook tot het levende erfgoed. De bigband van muziekvereniging Kunst & Vriendschap, meer dan 100 jaar oud, verzorgt een optreden op het plein in de Dorpsstraat. Pro Patria, de Zoetermeerse gymnastiekvereniging, verzorgt demonstraties in Gymworld.

Je kunt ‘levend erfgoed’ ook heel letterlijk nemen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan bijzondere dierenrassen of historische gewassen. Het groene erfgoed wordt vertegenwoordigd door wijktuin Hof van Seghwaert, buurttuin Zoete Aarde en moestuinvereniging Hoeve Meerzicht. Door hun historisch wortels behoren zij niet alleen tot het materiële, maar door hun verenigingsverband ook tot het levend erfgoed. U kunt zich laten infomeren over hun geschiedenis en activiteiten. Levend erfgoed is ook te zien bij speelboerderij Het Buitenbeest. Er is aandacht voor zeldzame Nederlandse landbouwhuisdieren en op zondagmiddag is er een Oudhollandse spelletjesmiddag voor kinderen.

Kunst valt te bewonderen bij Franx en Monuta. Cantiamo geeft op zondag bij Franx een lezing over de uitvoeringspraktijk van de operette, waarmee de operette als muziekgenre wordt doorgegeven. Ambachten komen aan de orde bij een expositie in ‘t Nieuwe Huis van HGOS. In de expositie ‘Bedrijvig Zoetermeer’ wordt getoond hoe Zoetermeer van een agrarisch ambachtelijk dorp groeide naar een moderne stad met bedrijventerreinen. In het IBM-gebouw zijn niet alleen de stadsmaquette van Zoetermeer en exposities te zien, maar tonen de maquettebouwers ook hun ambachtelijke skills en hobby’s. Molen De Hoop spreekt voor zich: het beroep van molenaar staat op de Unescolijst van immaterieel werelderfgoed.

Boerderij Rozenburg en het Erasmuscollege verzorgen rondleidingen met aandacht voor het speciale karakter van de gebouwen. De voormalige meubeltoonzaal, nu kringloopwarenhuis de Pelgrimshoeve, laat zijn geschiedenis zien. Ook is de daktuin van het Stadhuis te bezoeken, waar u kunt zien dat er op een plat dak meer mogelijk is dan alleen tegels of grind.