Monument

Martinitoren

Bezoekers kunnen zich bij de toren melden en worden dan binnengelaten door de torenwachter.

Adres

Martinikerkhof 1, Groningen

In het kort

  • 12.00, 14.00 en 15.00: Demonstraties klokluiden door het Groninger klokkenluidersgilde. Er wordt uitleg gegeven en bezoekers kunnen onder begeleiding zelf de klok luiden.
  • De Beiaard Jukebox. Beneden bij de toren (of bij de Groningen Store) hangt een lijst met daarop de liedjes van de beiaard jukebox. Bezoekers kunnen daar gratis verzoekjes doen voor wat ze graag willen horen vanaf de Martinitoren.
  • Beiaardier Bob van der Linde is van 11.00 - 17.00 aanwezig in de beiaardcabine voor vragen van bezoekers.

Praktische informatie

Bezoekers kunnen zich bij de toren melden en worden dan binnengelaten door de torenwachter.
Laatste toegang: 16.30

Achtergrondinformatie uitklap icoon

‘Daar stond dan dat pronk-stuk, dat schoone gewrocht van middeleeuwsche bouwkunde, dat meesterstuk van Gotische bouwkunst, die roem van de stad, dat sieraad van geheel het land. Want moet de St. Maartenstoren in hoogte onderdoen voor den Dom te Utrecht, in schoonheid, gepaard aan eenvoud en deftigheid, staat hij boven alle torens in den lande’.

In deze lyrische bewoordingen omschreef bijna 100 jaar geleden J.Suringa ‘d’ Olle Grieze’, zoals de stadjers de toren plegen te noemen. Nadat de oorspronkelijke toren volgens een oude kroniek ‘ingevallen’ was, werd in het midden van de vijftiende eeuw een nieuwe gebouwd.

Erg lang beleefden de Groningers geen plezier aan deze Martini, want al in 1465 brandde hij na een blikseminslag gedeeltelijk af. Enkele jaren later stortte de rest spontaan in. Men moest opnieuw beginnen en het duurde tot 1482 voor de toren in volle glorie herrezen was.

Bijna honderd jaar later moest hij het echter weer ontgelden. Het vertrek van de Waalse troepen in 1577 leidde tot zo’n grote vreugde dat niet alleen de teertonnen op de transen, maar ook het bovenste deel van de toren in vlammen opging. Door herbouw van de top werd hij wel vijf meter lager: 97 meter.

Nadien werd de Martinitoren nog één keer echt serieus met de ondergang bedreigd. De Duitse bezetters gebruikten de toren, die al vanaf 1936 in de steigers stond, als luisterpost voor vliegtuigen. Toen zij hem in april 1945 dreigden op te blazen, wist de opzichter bij de restauratie hen hiervan te weerhouden. Afgezien van wat treffers op 80-90 meter hoogte bleef de Martini ongeschonden.

Lokt nu het vergezicht menig torenbezoeker naar boven, ooit was dit anders. In de zeventiende eeuw verdiende de torenwachter een centje bij door bovenin de toren geestrijk vocht en tabak te verkopen. In 1638 stak het stadsbestuur hier een stokje voor en moest hij z’n clandestiene kroeg sluiten.

(Bron: www.staatingroningen.nl)

De bouw van de Martinitoren
De huidige toren is de tweede toren van de Martinikerk. De toren van de 13e-eeuwse kerk werd vergroot tussen circa 1452-1464. Al in 1468 stortte de toren in nadat drie jaar eerder een blikseminslag de constructie had verzwakt. Een kroniekschrijver verhaalt over die gebeurtenis: “en doe brande Sint Martens toren en de donder sloegh uit den zuidwesten zyd der kerke een groot stuk Bentumer steen”. Dit is één van de oudste vermeldingen van het gebruik van deze zandsteensoort aan een gebouw in de stad Groningen. Kennelijk was er ook aan de vorige toren, net als aan de huidige, Bentheimer zandsteen verwerkt. Deze zandsteen is een afzettingsgesteente dat gewonnen werd in groeven nabij het plaatsje Bentheim, vlak over de Nederlandse grens, niet ver van Hengelo. Het is zeer geschikt als bouwmateriaal en kende daarom vele eeuwen lang allerlei toepassingen. In het jaar na de instorting werd al begonnen met de bouw van de huidige laat-gotische toren. De nieuwe toren werd twee traveeën westelijker geplaatst en de kerk werd tot aan de toren uitgebreid.

Over de bouw zelf is weinig bekend. Ook de naam van de bouwmeester die het ontwerp heeft gemaakt, is niet overgeleverd. De verschillende kroniekschrijvers die iets over de bouw van de toren melden, geven allemaal 1469 als het jaar van de eerste steenlegging aan; er worden echter verschillende data voor de voltooiing gegeven.

De noord- en de zuidkant van de onderste geleding is opmerkelijk sober vormgegeven, het muurwerk is niet bekleed met zandsteen en er zijn geen nissen aangebracht. De reden voor deze soberheid is onbekend. In dit muurwerk zijn enkele bouwsporen zichtbaar waarvan de betekenis onduidelijk is. Het betreft twee gemetselde bogen aan de zuidoost- en de noordoostkant en een laag rode Bremer zandsteen in de noordwestelijke pijler.

Uit metingen die zijn verricht ter voorbereiding van de restauratie in 1936- 1948, blijkt dat de toren naar het noordwesten helt. De torengeledingen hebben onderling een verschillende scheefstand. Kennelijk werd de zakking al tijdens de bouw geconstateerd en heeft men op het scheefgezakte werk verticaal verder gemetseld4. Dergelijke, meestal geringe, verzakkingen (zettingen) zijn onvermijdelijk omdat de fundering van de toren tijdens de bouw steeds een nieuw evenwicht moet vinden met de draagkracht van de ondergrond.

(Bron: Hervonden Stad 2002, ‘De Bouwstenen van de Martinitoren’)

 

Deel dit monument

Adres

Martinikerkhof 1, Groningen

In het kort

  • 12.00, 14.00 en 15.00: Demonstraties klokluiden door het Groninger klokkenluidersgilde. Er wordt uitleg gegeven en bezoekers kunnen onder begeleiding zelf de klok luiden.
  • De Beiaard Jukebox. Beneden bij de toren (of bij de Groningen Store) hangt een lijst met daarop de liedjes van de beiaard jukebox. Bezoekers kunnen daar gratis verzoekjes doen voor wat ze graag willen horen vanaf de Martinitoren.
  • Beiaardier Bob van der Linde is van 11.00 - 17.00 aanwezig in de beiaardcabine voor vragen van bezoekers.

Openingstijden

Bezoek de website voor meer informatie over openingstijden

Praktische informatie

Bezoekers kunnen zich bij de toren melden en worden dan binnengelaten door de torenwachter.
Laatste toegang: 16.30

Achtergrondinformatie

Type monument:
Religieus erfgoed
Oorspronkelijke functie:
Toren
Bouwperiode:
1469
Huidige functie:
Toren
Monument status:
Rijksmonument
bekijk alle monumenten in
Groningen